Biang

Sian Wikipedia
Angka ragam ni biang di portibi on

Biang (Surat Batak:ᯅᯪᯀᯉ᯲ᯎ᯲) manang Panangga manang Anjing di hata Indonesia, ima sada pinahan mamalia na mandalani domestikasi sanga nungga dipalomuk sian Serigala, tingki 15.000 taon na salpu.[1] Pandapot ni angka ilmuwan sanga parhapistaron, molo biang on nungga dipalomuk sian 100.000 taon na salpu, dibereng bukti genetik na, mulai bangke na dohot DNA na.[2] Alai, adong muse pandapot, molo rangsa domestikasi ni biang, dang pola naleleng tu, hira-hira dang sahat marpuluribu taon nasalpu.[3]

Biang gabe marhambang ratusan ras, jala marragam tompa na. Uarna ni imbulu ni angka biang muse marragam-ragam, adong na bontar sahat tu na birong, adong muse na rara, hulabu (jotjot dijou na "balau"), dohot sikkolat, sanga uarna nabara.

Ilmu parbinotan na marsiajari sude biang dijou ma kinologi. Kinologi rona sian bahaso Yunani kuno ima suratanna κυνός, dijaha kynόs, artina "biang" dohot λόγος, dijaha lógos, artina "ilmu, parsiajaran sanga parbinotoan".

Panangga[patota | patota mualna]

Panangga (goar ilmiah : Canis lupus familiaris) i ma binatang na dipahan manisia.

Panangga nunga marganda gabe torop ragamna. borna obuk ni panangga pe torop situtu do, sian bontar tu na birong, rara tu bara, lan na asing.

Turiturian[patota | patota mualna]

Peta hangoluan ni biang di portibi

Adong bukti naimbaru namandok molo biang dipalomuk parjolo halina di Asia Purba, hira-hira di Tiongkok.[4] Jadi, jolma na parjolo hian, mambaoan marpiga biang sian Asia, lao tu Amerika Utara. Dibagasan parsiajaran mangaluli turituian ni biang i, dapot ma ingkon 14 ras biang kuno, tarmasuk ma biang Chow Chow, Sharpei, Akita, Shiba dohot Basenji gabe ras ni biang na lumobi matua di portibi. Molo adong susirang na mandok biang asal na sian Asia, hira-hira boi dihaporseai, alana sian 14 ras biang diparsiajari i, bahatan asalna sian Tiongkok dohot Japang.

Pardonganan jolma dohot biang[patota | patota mualna]

Gombar ni Biang Kintamani, biang sian Bali

Biang gabe sada pinahan na bahat dihalomohon angka jolma. Pardonganan ni biang dohot jolma, lumobi alani biang boi diajari, boi gabe dongan marmeam, boi mangolu dohot jolma, boi diboan tu harangan, boi manjago, dohot bahat halobianna.[5] Dungi muse, sada alasan namambahen jolma jonok tu biang, ima habalangonna. Biang boi balang tu tuanna, na mangalehon sipanganon tu biang i. Alani i muse, bahat do jolma mangalehon goar tu biangna mamangke goar ni jolma, pambahenna ima pardonganan jolma tu biang. Biang pe boi mangulahon aha na diulahon tuanna.[5]

Jagal biang[patota | patota mualna]

Tung pe bahat jolma na mamiara biang gabe dongan, alai bahat muse do jolma na mangallang biang, dibahen gabe sipanganon songon jagal na asingna. Alai, dimarpiga bangso, adong hukumna molo biang dang boi gabe sipanganon, alani tabu dihalaki mangallang biang.

Di halak Indonesia, mangallang biang boi gabe manamba protein tu bagasan pamatang. Molo di halak Batak, jagal biang dijouma "B1", ima kode mandok sipanganon biang.[6] Di halak Minahasa adong panjouan hoding ni jagal biang, ima didok "RW" (singkatan sian "rintek wuuk" dibagasan bahaso Tombulu artina imbulu na halus).[7] Panjouan "B1" dohot "RW", gabe bahat dipangke halak di Indonesia mandok tu jagal biang on. Dung i, di kota Surakarta (Kota Solo), adong sipanganon goarna Sate Jamu sanga Sengsu ima panggoaran tu sate dohot tongseng jagal biang.

Biang ras Indonesia[patota | patota mualna]

Disude tompa ni biang ras di portibi on, dang adong dope biang na tompa sian Indonesia. Alani i, dipahani ma Biang Kintamani asa gabe sada biang natingkos sian Indonesia. Topet tanggal 26 Maret 2019, biang Kintamani dipatupa gabe biang tulen sian Indonesia, jala diangkui Perkumpulan Kinologi Indonesia (PERKIN), diangkui muse Fédération Cynologique Internationale (FCI), gabe biang ras kelas dunia. Hangoluan ni biang Kintamani adong di harangan jonok tu gunung Batur, kecamatan Kintamani, kabupaten Bangli, Bali.[8]

Pustaha[patota | patota mualna]

  1. McGourty, Christine Origin of dogs traced, BBC News, hata Inggeris, 27 Mei 2021
  2. Vilà, C. et al. (1997).
  3. Wayne, Robert K. Multiple and ancient origins of the domestic dog, www.lifesci.ucla.edu, Science-Volume 276, alaman 1687–1689, 27 Mei 2021
  4. Peter, Savolainen, Ya-ping Zhang, Jing Luo, Joakim Lundeberg, dohot Thomas Leitner (22 Nopember 2002) Genetic Evidence for an East Asian Origin of Domestic Dogs, Science-volume 298, alaman 1610–1613, 27 Mei 2021
  5. 5.0 5.1 Unik dan Lucu, Majikannya Dibekuk Polisi Anjing Ini Ikut Berbaring Menyerah www.jambi.tribunnews.com, 27 Mei 2021
  6. Winarno, Bondan, Naniura, Kompas, 27 Mei 2021
  7. Pesona Hidangan Manado di Hotel Redtop, Sinar Harapan, 27 Mei 2021
  8. Anjing Kintamani - Bali, Federation Cynologique Internationale, 27 Mei 2021